Koorzang is begonnen in de kloosters, ze noemden het Gregoriaanse gezangen. Dit zijn eenstemmige werken in het Latijn. In de kloosters moest er veel gebeden worden. Ze hadden een schema van vaste tijden waar en wanneer er gebeden moest worden. De gebeden werden allemaal gezongen in het Gregoriaans.

De liederen zijn bewaard gebleven in oude handschriften. Toonhoogte kun je er niet uit aflezen, maar je kunt de melodie zien aan de krabbeltjes. Deze krabbels gebruikte de koorleider waarschijnlijk om met zijn handen de melodie over te brengen aan de monniken. Later is de toonhoogte wel vastgelegd in het neumenschrift, dit schrift leek erg op het notenschrift van nu.

In dit filmpje zie je een voorbeeld van Gregoriaans gezang. In het eerste plaatje zie je ook hoe het neumenschrift eruit zag.

Gregoriaans

De Gregoriaanse gezangen zijn gemaakt om eenheid in Christelijk Europa te krijgen. Men zegt dat paus Gregorius een duif op zijn schouder had en via die duif kon God de Gregoriaanse gezangen in de paus zijn oor zingen. Wanneer dat gebeurde schreef de paus dat mee. 

Die mythe kan natuurlijk niet. De paus was helemaal geen musicus. De reden dat deze gezangen ontstaan zijn, zoals ik u net verteld heb, was om een eenheid te creëren. Over de God vertelde gezangen mag niet gediscussieerd worden, waardoor iedereen hetzelfde nummer, op dezelfde manier en op dezelfde tijd zong. Hiermee creëerde de paus de uniformiteit die hij graag wilde. Om de Gregoriaanse gezangen zo gelijk mogelijk te krijgen kwamen er speciale koorscholen, hier werden de gezangen aangeleerd en gecontroleerd.

Toen we aan vrienden rond gingen vragen bij deelvraag 1 wat koorzang was, kwam het antwoord "meerstemmigheid" veel voor.  In het Gregoriaans was er dus geen meerstemmigheid. Muziek was niet om van te genieten, het was om God te eren. Dus toen de eerste pogingen tot meerstemmigheid kwamen waren veel mensen het daar niet mee eens. Vanaf de twaalfde eeuw werd meerstemmige muziek heel populair. De eerste vorm van een meerstemmig stuk stelde niet veel voor. Er kwam een extra stem bij het Gregoriaans gezang. Toen de eerste vormen van meerstemmigheid ontstond werd er alleen gebruik gemaakt van reine intervallen. De reine prime, reine kwart, reine kwint en de reine octaaf. Want alleen deze intervallen werden toegestaan in de kerk, de intervallen waren rein. Deze vorm van meerstemmigheid wordt het parallel organum genoemd. Later in de middeleeuwen ontwikkelde de meerstemmigheid zich en ontstonden er meer intervallen.

In dit filmpje is het parallel organum te horen

Hierna kwam nog het vrij organum, hier mag de onderstem zijn eigen gang gaan. Hij hoeft zich dus niet meer te houden aan het Gregoriaanse zang wat er boven wordt gezongen. Er ontstonden nu meerdere intervalllen.  

De laatste vorm heet het melismatisch organum, hierbij worden er meerdere noten gezongen door de extra stem. De tenor zingt het Gregoriaanse gezang in lang aangehouden noten.

In dit filmpje is het melismatisch organum te horen.

Uiteindelijk worden meerstemmige stukken steeds mooier. Ze worden 3 of zelfs 4 stemmig, en soms ook al in het Frans gezongen.

We hadden graag een voorbeeld hiervan gegeven. Maar omdat het natuurlijk z'n lange tijd geleden is en er toen nog geen gebruik kon worden gemaakt van filmmateriaal is het heel lastig om over ieder onderwerp fragmenten te krijgen.